سفارش‌های امام علی علیه‌السلام برای ازدواج
ازدواج از مهمترین تصمیمهای زندگی به شمار میآید. شتابزدگی و بدون تحقیق و بررسی در این مسیر گام برداشتن نكوهیده است. روان شناسان معتقدند هر اندازه زن و مرد قبل از ازدواج اطلاعات صحیحتر و دقیقتری دربارة یكدیگر داشته باشند، بهتر میتوانند موفقیت یا شكست زناشویی خود را پیش بینی كنند. علاوه بر این دستورات دینی هم ملاک‌هایی را برای ازدواج ما مشخص کرده. سفارش‌های امیر مومنان پیرامون ملاكهای انتخاب به دو دسته تقسیم میشود.
الف) ویژگیهای فردی
در انتخاب همسر، ایمان نخستین ملاك به شمار میآید؛ زیرا انسان با ایمان، به علت ارتباط قلبی با خدا و برخورداری از نیروی كنترل كنندة درونی، فردی قابل اعتماد است و به پیمانهایش عمل میكند. تجربه نشان داده است كسانی كه ایمان ندارند پس از تشكیل زندگی مشترك، به دلیل نداشتن ارزشهای ثابت معنوی، با وزش نخستین باد ناموافق پیوند میگسلند. پیامبر یارانش را چنین سفارش میكرد: «علیك بذوات الدین؛ بر تو باد كه همسر دیندار انتخاب كنی.» «اذا اتاكم من ترضون دینه و امانته فزوجوه؛ هرگاه كسی برای خواستگاری نزدتان شتافت كه از دین و امانتش مطمئن و راضی بودید، وی را به ازدواج درآورید.»
اخلاق نیك بهترین سرمایه و شاخصترین شرط ازدواج است. حضرت علی یارانش را از ازدواج با آنان كه اخلاق پریشان و ناشایست دارند، نهی فرمود.
عاقل كسی است كه كارها را در موقعیت مناسب انجام دهد و درست و نادرست را بشناسد. محرومان از رشد عقلی، حتی اگر اندیشة خدمت در سر پرورانند، به دلیل درك ناقص خویش زیان میرسانند. بدین سبب، معصومان، ما را از ازدواج با ابلهان باز داشتهاند. امام علی میفرماید: «ایاكم و التزویج الحمقاء، فان صحبتها بلاء و ولدها ضیاں؛ از ازدواج با احمق بپرهیزید؛ زیرا زندگی با او بلا است و فرزندش تباه میشود.»
توانایی كنترل احساسات منفی و مثبت و بروز نفرت و خشم و عشق و شادی در محدودة مورد قبول جامعه، رشد عاطفی خوانده میشود. زن و مرد باید از توان داد و ستد عاطفی برخوردار باشند. حضرت علی همسر همراه و همدل را مایة انس و پایبندی به خانواده میداند و زن موافق را یكی از دو آسایش میشمارد. امام جوانان را چنین اندرز میداد: «از خداوند همسری مهربان، شیفته و سپاسگذار درخواست كنید؛ همسری كه اگر به او بدی كردید، از شما درگذرد و اگر بر او وارد شوید، شادتان سازد.»
ب) همتایی و همانندی
تناسب، همانندی، همتایی و هماهنگی (كفو بودن) از ملاكهای بنیادین ازدواج است. هر اندازه دختر و پسر از نظر ویژگیهای گوناگون نزدیكتر باشند، پیوند ازدواج آنها استوارتر و عمیقتر خواهد بود. امام علی ـ علیه السلام ـ از پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ چنین روایت كرده است: «انكحوا الاكفاء؛ با همتایان خود ازدواج كنید.» ویژگی همانندی، در ابعاد گوناگون اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، تحصیل و حتی سن قابل بررسی است:
پایبندی به دین و ارزشهای دینی از عوامل خوشبختی به شمار میآید. همانندی در ایمان، همسران را به انجام دادن كردار نیك و دوری از اعمال خلاف اخلاق وا میدارد. امام علی به جوانان چنین سفارش میكند: «از خدا همسری بخواهید كه اگر یاد پروردگار كردید، یاری و همراهیتان كند؛ و چنانچه در سایة غفلت خدای را از یاد بردید، یادتان آورد.»
این ویژگی، از اساسیترین ملاكهای ازدواج است. شناخت خصوصیات و وضعیت تربیتی فرهنگی خانوادة همسر آینده، در ایجاد تفاهم در زندگی زناشویی نقش محوری ایفا میكند. بررسیها نشان میدهد تفاوتهای بارز فرهنگی، تربیتی و اخلاقی در خانوادههای زن و شوهر از مهمترین عوامل طلاق در ایران است. شخصیت اخلاقی و معنوی كسانی كه در خانوادههای نجیب و سالم بار آمدهاند، عمق و اصالت بیشتر دارد. پیامبر از ازدواج با گیاه رسته در زبالهها نهی فرمود و این گروه را چنین شناساند: «زن زیبایی كه در خانوادة زشت رشد كرده است.» البته همتایی در سن، تحصیلات، زیبایی، محیط و فرهنگ و وضعیت اقتصادی و اجتماعی نیز شایستة دقت است.
الف) ویژگیهای فردی
- دینداری
در انتخاب همسر، ایمان نخستین ملاك به شمار میآید؛ زیرا انسان با ایمان، به علت ارتباط قلبی با خدا و برخورداری از نیروی كنترل كنندة درونی، فردی قابل اعتماد است و به پیمانهایش عمل میكند. تجربه نشان داده است كسانی كه ایمان ندارند پس از تشكیل زندگی مشترك، به دلیل نداشتن ارزشهای ثابت معنوی، با وزش نخستین باد ناموافق پیوند میگسلند. پیامبر یارانش را چنین سفارش میكرد: «علیك بذوات الدین؛ بر تو باد كه همسر دیندار انتخاب كنی.» «اذا اتاكم من ترضون دینه و امانته فزوجوه؛ هرگاه كسی برای خواستگاری نزدتان شتافت كه از دین و امانتش مطمئن و راضی بودید، وی را به ازدواج درآورید.»
- رشد اخلاقی
اخلاق نیك بهترین سرمایه و شاخصترین شرط ازدواج است. حضرت علی یارانش را از ازدواج با آنان كه اخلاق پریشان و ناشایست دارند، نهی فرمود.
- رشد عقلی
عاقل كسی است كه كارها را در موقعیت مناسب انجام دهد و درست و نادرست را بشناسد. محرومان از رشد عقلی، حتی اگر اندیشة خدمت در سر پرورانند، به دلیل درك ناقص خویش زیان میرسانند. بدین سبب، معصومان، ما را از ازدواج با ابلهان باز داشتهاند. امام علی میفرماید: «ایاكم و التزویج الحمقاء، فان صحبتها بلاء و ولدها ضیاں؛ از ازدواج با احمق بپرهیزید؛ زیرا زندگی با او بلا است و فرزندش تباه میشود.»
- رشد عاطفی
توانایی كنترل احساسات منفی و مثبت و بروز نفرت و خشم و عشق و شادی در محدودة مورد قبول جامعه، رشد عاطفی خوانده میشود. زن و مرد باید از توان داد و ستد عاطفی برخوردار باشند. حضرت علی همسر همراه و همدل را مایة انس و پایبندی به خانواده میداند و زن موافق را یكی از دو آسایش میشمارد. امام جوانان را چنین اندرز میداد: «از خداوند همسری مهربان، شیفته و سپاسگذار درخواست كنید؛ همسری كه اگر به او بدی كردید، از شما درگذرد و اگر بر او وارد شوید، شادتان سازد.»
ب) همتایی و همانندی
تناسب، همانندی، همتایی و هماهنگی (كفو بودن) از ملاكهای بنیادین ازدواج است. هر اندازه دختر و پسر از نظر ویژگیهای گوناگون نزدیكتر باشند، پیوند ازدواج آنها استوارتر و عمیقتر خواهد بود. امام علی ـ علیه السلام ـ از پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ چنین روایت كرده است: «انكحوا الاكفاء؛ با همتایان خود ازدواج كنید.» ویژگی همانندی، در ابعاد گوناگون اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، تحصیل و حتی سن قابل بررسی است:
- ایمان
پایبندی به دین و ارزشهای دینی از عوامل خوشبختی به شمار میآید. همانندی در ایمان، همسران را به انجام دادن كردار نیك و دوری از اعمال خلاف اخلاق وا میدارد. امام علی به جوانان چنین سفارش میكند: «از خدا همسری بخواهید كه اگر یاد پروردگار كردید، یاری و همراهیتان كند؛ و چنانچه در سایة غفلت خدای را از یاد بردید، یادتان آورد.»
- اصالت خانوادگی
این ویژگی، از اساسیترین ملاكهای ازدواج است. شناخت خصوصیات و وضعیت تربیتی فرهنگی خانوادة همسر آینده، در ایجاد تفاهم در زندگی زناشویی نقش محوری ایفا میكند. بررسیها نشان میدهد تفاوتهای بارز فرهنگی، تربیتی و اخلاقی در خانوادههای زن و شوهر از مهمترین عوامل طلاق در ایران است. شخصیت اخلاقی و معنوی كسانی كه در خانوادههای نجیب و سالم بار آمدهاند، عمق و اصالت بیشتر دارد. پیامبر از ازدواج با گیاه رسته در زبالهها نهی فرمود و این گروه را چنین شناساند: «زن زیبایی كه در خانوادة زشت رشد كرده است.» البته همتایی در سن، تحصیلات، زیبایی، محیط و فرهنگ و وضعیت اقتصادی و اجتماعی نیز شایستة دقت است.