همه نکاتی که باید درباره مهریه بدانید.
همه نکاتی که باید درباره مهریه بدانید
یکی از رسوم مهم ازدواج که شکل شرعی و قانونی دارد مهریه است. مَهر یا مهریه صداق مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن و مرد ملزم به دادن آن می‌شود. مهریه ممکن است در حین ازدواج مشخص شده باشد و یا آنکه بعدا تعیین شود. در مطلب زیر به اقسام مهریه و نحوه‌ی تعیین هر یک از آنها و تعدیل مهریه به نرخ روز خواهیم پرداخت.
شرایط و ویژگی‌های مهر
هرگاه مهر در عقد ازدواج مشخص شده باشد به آن مهرالمسمی گفته می‌شود. مهرالمسمی با توافق طرفین تعیین می‌شود و باید دارای شرایط زیر باشد:
۱- مالیت و ارزش دادوستد داشته باشد.
۲- زن بتواند مالک آن شود. مثلا اموالی که متعلق به عموم است مثل پارک ها، خیابان ها و … یا اموالی که در رهن دیگری ست را علی‌رغم آنکه ارزش مالی دارد، نمی‌توان به عنوان مهریه تعیین کرد.
۳- شوهر باید از اموال خود مهریه‌ی زن را تعیین کند یا آنکه اموال دیگری را با اجازه‌ی او به مهر زن درآورد.
۴- مهریه باید معین باشد. یعنی طرفین نمی‌توانند خانه یا ماشین یا سکه را به طور مردد به عنوان مهریه تعیین کنند.
۵- مهریه باید معلوم باشد. جنس، وصف و مقدار مهریه باید دقیقا مشخص شود تا طرفین جاهل به آن نباشند.
۶- مهر بایستی منفعت عاقلانه و مشروع داشته باشد. مثلا یک کیلو پرمگس و موی سر و مواد مخدر و اعضای بدن را نمی‌توان به عنوان مهر قرار داد.
۷- شوهر باید بتواند آن را تسلیم زن کند. مثلا انگشتری که در دریا غرق شده است را نمی‌توان مهر زن کرد.
میزان مهریه
درخصوص مقدار مهریه هیچ ممنوعیتی در توافق طرفین وجود ندارد اما توجه به مهر سنت که همان مهریه همسران پیامبر(ص) و حضرت زهرا(س) بوده است می‌تواند مبنا قرار بگیرد. این مهریه معادل ۵۰۰ درهم معادل تقریبی ۱۵۰۰ گرم نقره خالص(شمش) است. با این حال قانون حمایت خانواده وصول تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن را مشمول مقررات ماده ۳ قانون اجرای محکومیت‌های مالی جهت امکان بازداشت زوج قرار داده است و مابقی آن را مشروط به تمکن مالی شوهر می‌داند. یعنی اگر شوهر توان پرداخت بیش از ۱۱۰ عدد سکه را نداشته باشد، هیچ ضمانت اجرایی برای وصول آن وجود نخواهد داشت.
به طور کلی تعیین مهریه بعد از انحلال عقد ازدواج در مهرالمسمی به ترتیب زیر است:
۱- فوت مرد در مهرالمسمی تأثیری ندارد و زن چه زناشویی انجام نداده باشد و چه نزدیکی نموده باشد، با فوت همسر مستحق تمام مهریه مهرالمسمی خواهد بود. البته این موضوع تا حدودی اختلافی است.
۲- در مهرالمسمی طلاق نیز نظیر فوت است و حسب مورد نزدیکی یا عدم نزدیکی، زن را مستحق تمام یا نصف مهرالمسمی می‌کند. اگر زن کل مهریه را گرفته باشد، در صورت عدم نزدیکی و طلاق باید نصف آن را به مرد برگرداند.
۳- در مورد فسخ ازدواج اگر زن نزدیکی نکرده باشد، مهریه ندارد، مگر آنکه همسر وی عنین (ناتوان جنسی) باشد و موجب فسخ عنن باشد که در‌اینصورت زن مستحق نصف مهر خواهد بود. اگر زن نزدیکی کرده باشد و سپس نکاح فسخ شود زن مستحق همه‌ی مهریه است.
طبق قانون نحوه محاسبه ارزش فعلی مهریه به ترتیب زیر است:
مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه × عدد شاخص در سال قبل = ارزش مهریه در حال حاضر عدد شاخص در سال وقوع عقد
اگر مهریه مشخص نشده باشد
هرگاه مهر در عقد نکاح مشخص نشده باشد دو حالت متصور است: یا آنکه طرفین نسبت به مهریه سکوت کرده باشند یا آنکه طرفین به عدم وجود مهریه توافق کرده باشند. اگر مقصود طرفین آن باشد که بعدا مهریه را تعیین کنند، عقد ازدواج صحیح است ولی اگر منظور ایشان آن باشد که زن هیچ گونه مهری نداشته باشد، شرط عدم مهر درست نیست. در صورت عدم تعیین مهریه اگر بین زن و شوهر نزدیکی شود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل عبارت است از مهری که بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، زیبایی، موقعیت خانوادگی، تحصیلات و غیره با توجه به مقتضیات زمان و مکان تعیین می‌شود.
اما اگر قبل از نزدیکی و تعیین مهر طلاق واقع شود، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود که با توجه به حال مرد از نظر دارایی و نداری تعیین می‌شود.
همچنین ممکن است تعیین مهریه به یکی از زوجین یا شخص دیگری سپرده شود. زنی که اینگونه ازدواج می‌کند را مفوضه‌المهر می‌نامند. کسی که به سمت داور برای تعیین مهر انتخاب شده باشد اگر شوهر یا شخص ثالث باشد، می‌تواند مهر را هرقدر که بخواهد تعیین کند اما اگر اختیار تعیین مهریه به زن سپرده شود، او نمی‌تواند بیشتر از مهرالمثل تعیین کند چون خودش در این موضوع دارای نفع است و این محدودیت برای جلوگیری از سوءاستفاده است.
به طور کلی تعیین مهریه بعد از انحلال عقد ازدواج در صورت عدم تعیین مهریه به ترتیب زیر است:
۱- در صورت طلاق قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن مستحق مهرالمتعه است. اما اگر طلاق بعد از نزدیکی باشد زن مستحق مهرالمثل است.
۲- در صورت فوت زوج قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن مستحق هیچ‌گونه مهری نخواهد بود ولی فوت بعد از زناشویی، زن مستحق مهرالمثل می‌شود.
۳- در صورت فسخ ازدواج هم نظیر فوت، قبل از نزدیکی زن مهری ندارد اما بعد از زناشویی زن مستحق مهرالمثل است.
در تعیین مهریه طبق عرف، به این موارد توجه داشته باشید
یکی از رسوم مهم ازدواج که شکل شرعی و قانونی دارد مهریه است. مَهر یا مهریه صداق مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن و مرد ملزم به دادن آن می‌شود. مهریه ممکن است در حین ازدواج مشخص شده باشد و یا آنکه بعدا تعیین شود. در مطلب زیر به اقسام مهریه و نحوه‌ی تعیین هر یک از آنها و تعدیل مهریه به نرخ روز خواهیم پرداخت.
شرایط و ویژگی‌های مهر
هرگاه مهر در عقد ازدواج مشخص شده باشد به آن مهرالمسمی گفته می‌شود. مهرالمسمی با توافق طرفین تعیین می‌شود و باید دارای شرایط زیر باشد:
۱- مالیت و ارزش دادوستد داشته باشد.
۲- زن بتواند مالک آن شود. مثلا اموالی که متعلق به عموم است مثل پارک ها، خیابان ها و … یا اموالی که در رهن دیگری ست را علی‌رغم آنکه ارزش مالی دارد، نمی‌توان به عنوان مهریه تعیین کرد.
۳- شوهر باید از اموال خود مهریه‌ی زن را تعیین کند یا آنکه اموال دیگری را با اجازه‌ی او به مهر زن درآورد.
۴- مهریه باید معین باشد. یعنی طرفین نمی‌توانند خانه یا ماشین یا سکه را به طور مردد به عنوان مهریه تعیین کنند.
۵- مهریه باید معلوم باشد. جنس، وصف و مقدار مهریه باید دقیقا مشخص شود تا طرفین جاهل به آن نباشند.
۶- مهر بایستی منفعت عاقلانه و مشروع داشته باشد. مثلا یک کیلو پرمگس و موی سر و مواد مخدر و اعضای بدن را نمی‌توان به عنوان مهر قرار داد.
۷- شوهر باید بتواند آن را تسلیم زن کند. مثلا انگشتری که در دریا غرق شده است را نمی‌توان مهر زن کرد.
میزان مهریه
درخصوص مقدار مهریه هیچ ممنوعیتی در توافق طرفین وجود ندارد اما توجه به مهر سنت که همان مهریه همسران پیامبر(ص) و حضرت زهرا(س) بوده است می‌تواند مبنا قرار بگیرد. این مهریه معادل ۵۰۰ درهم معادل تقریبی ۱۵۰۰ گرم نقره خالص(شمش) است. با این حال قانون حمایت خانواده وصول تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن را مشمول مقررات ماده ۳ قانون اجرای محکومیت‌های مالی جهت امکان بازداشت زوج قرار داده است و مابقی آن را مشروط به تمکن مالی شوهر می‌داند. یعنی اگر شوهر توان پرداخت بیش از ۱۱۰ عدد سکه را نداشته باشد، هیچ ضمانت اجرایی برای وصول آن وجود نخواهد داشت.
به طور کلی تعیین مهریه بعد از انحلال عقد ازدواج در مهرالمسمی به ترتیب زیر است:
۱- فوت مرد در مهرالمسمی تأثیری ندارد و زن چه زناشویی انجام نداده باشد و چه نزدیکی نموده باشد، با فوت همسر مستحق تمام مهریه مهرالمسمی خواهد بود. البته این موضوع تا حدودی اختلافی است.
۲- در مهرالمسمی طلاق نیز نظیر فوت است و حسب مورد نزدیکی یا عدم نزدیکی، زن را مستحق تمام یا نصف مهرالمسمی می‌کند. اگر زن کل مهریه را گرفته باشد، در صورت عدم نزدیکی و طلاق باید نصف آن را به مرد برگرداند.
۳- در مورد فسخ ازدواج اگر زن نزدیکی نکرده باشد، مهریه ندارد، مگر آنکه همسر وی عنین (ناتوان جنسی) باشد و موجب فسخ عنن باشد که در‌اینصورت زن مستحق نصف مهر خواهد بود. اگر زن نزدیکی کرده باشد و سپس نکاح فسخ شود زن مستحق همه‌ی مهریه است.
طبق قانون نحوه محاسبه ارزش فعلی مهریه به ترتیب زیر است:
مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه × عدد شاخص در سال قبل = ارزش مهریه در حال حاضر عدد شاخص در سال وقوع عقد
اگر مهریه مشخص نشده باشد
هرگاه مهر در عقد نکاح مشخص نشده باشد دو حالت متصور است: یا آنکه طرفین نسبت به مهریه سکوت کرده باشند یا آنکه طرفین به عدم وجود مهریه توافق کرده باشند. اگر مقصود طرفین آن باشد که بعدا مهریه را تعیین کنند، عقد ازدواج صحیح است ولی اگر منظور ایشان آن باشد که زن هیچ گونه مهری نداشته باشد، شرط عدم مهر درست نیست. در صورت عدم تعیین مهریه اگر بین زن و شوهر نزدیکی شود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل عبارت است از مهری که بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، زیبایی، موقعیت خانوادگی، تحصیلات و غیره با توجه به مقتضیات زمان و مکان تعیین می‌شود.
اما اگر قبل از نزدیکی و تعیین مهر طلاق واقع شود، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود که با توجه به حال مرد از نظر دارایی و نداری تعیین می‌شود.
همچنین ممکن است تعیین مهریه به یکی از زوجین یا شخص دیگری سپرده شود. زنی که اینگونه ازدواج می‌کند را مفوضه‌المهر می‌نامند. کسی که به سمت داور برای تعیین مهر انتخاب شده باشد اگر شوهر یا شخص ثالث باشد، می‌تواند مهر را هرقدر که بخواهد تعیین کند اما اگر اختیار تعیین مهریه به زن سپرده شود، او نمی‌تواند بیشتر از مهرالمثل تعیین کند چون خودش در این موضوع دارای نفع است و این محدودیت برای جلوگیری از سوءاستفاده است.
به طور کلی تعیین مهریه بعد از انحلال عقد ازدواج در صورت عدم تعیین مهریه به ترتیب زیر است:
۱- در صورت طلاق قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن مستحق مهرالمتعه است. اما اگر طلاق بعد از نزدیکی باشد زن مستحق مهرالمثل است.
۲- در صورت فوت زوج قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن مستحق هیچ‌گونه مهری نخواهد بود ولی فوت بعد از زناشویی، زن مستحق مهرالمثل می‌شود.
۳- در صورت فسخ ازدواج هم نظیر فوت، قبل از نزدیکی زن مهری ندارد اما بعد از زناشویی زن مستحق مهرالمثل است.
در تعیین مهریه طبق عرف، به این موارد توجه داشته باشید
- وضع اقتصادی داماد
- هزینه در نظر گرفته شده برای جهاز عروس
- در نظر داشتن هزینه‌های جانبی داماد
- خواست خود عروس
- بودجه مورد نظر خانواده عروس برای به جا آوردن مراسم پیش از ازدواج