جشن حنابندان در گذشته چطور برگزار می‌شده؟
در چند دهه اخیر با دگرگونی در شکل برگزای مراسم عروسی و هزینه‌های ریز و درشتی که برای هر دو خانواده عروس و داماد بر جای می‌گذارد، حاشیه‌های این مراسم به ویژه در شهرهای بزرگ کارکرد خود را از دست داده است. یکی از این مراسم‌های جانبی، برگزای جشن حنابندان است که شب قبل از جشن ازدواج در خانه دختر برگزار می‌شود. درواقع مراسمی است برای خداحافظی از عروس و آخرین شبی که عروس در خانه‌ی پدری خود حضور دارد.
حنابندان در اصل آماده کردن و خیساندن حنا است که در فرهنگ‌های مختلف آن را نماد خوش یمنی، شادی و سلامتی می‌دانند. این کار در منزل خانواده داماد انجام می‌شود و طی مراسمی با جشن و پایکوبی حنا را به منزل عروس می‌برند. در برخی از مناطق کشور انجام این مراسم نه تنها هزینه ای در برندارد، بلکه مهمانان با پیشکش کردن هدایایی (که این هدایا معمولاً مالی هستند) کمک زیادی به برگزار شدن مراسم ازدواج می‌کنند. به این صورت که ظرفی که در آن حنا قرار داده شده است را به دور مجلس چرخانده و مهمانان مقداری از حنا را برمی‌دارند و با گذاشتن هدایای خود کنار ظرف حنا، این مرحله از مراسم حنابندان را به اتمام می‌رسانند و سپس با شروع تزیین دست و پای عروس وارد مرحله اصلی در این مراسم می‌شوند. این هدایا گاهی نیز برای تأمین هزینه جهیزیه‌ی عروس، مستقیماً به پدر عروس داده می‌شود. سادگی چنین شب ماندگاری نه فقط برای دختر و پسر بلکه برای سایر اقوام و خویشاوندان نیز مسرت بخش است چرا که نه فقط یک شب، بلکه چند شب برای یک ازدواج شادی می‌کنند.
این روزها اما آنقدر هزینه‌ها، تجملات و حاشیه‌های حنابندان که خود حاشیه‌ای بر عروسی است زیاد می‌شود که خانواده عروس و داماد ترجیح می‌دهند همه چیز را در یک شب خلاصه کنند و خرج‌های اضافی برای خود نتراشند. در نهایت این رسم که می‌توانست بسیار شیرین و دلنشین باشد کم کم از بین می‌رود. البته هنوز در برخی از شهرهای و روستاهای مختلف این مراسم مهمتر و با اهمیت تر از خود عروسی است، به همین علت آیین و رسوم‌های مختلفی برای این شب به یاد ماندنی دارند.
حنای شمالی ها
در شمال ایران به ویژه در استان مازندران مراسم حنابندان شب قبل از عروسی انجام می‌شود. در این شب هر یک از خانواده‌های عروس و داماد به طور جداگانه در منزل خود این مراسم را برگزار می‌کنند. به این صورت که خواهر یا یکی از دوستان عروس در خانه‌ی عروس و دوستان داماد در خانه‌ی داماد، گذاشتن حنا کف دست عروس و داماد را بر عهده می‌گیرند.
در نواحی شمالی استان خراسان و به خصوص در روستاهای آن مردم شریک شادی یکدیگر می‌شوند، یعنی با دادن هدایای نقدی و غیر نقدی خود به خانواده داماد که هزینه‌ی اصلی مجلس عروسی را بر عهده دارند، کمک زیادی به برگزاری این مراسم می‌کنند. در این ناحیه از کشور تمام مراسم‌ها طبق آیین‌های کرمانجی برگزار می‌شود. رقص کردی کرمانجی، ترانه‌ها و آوازها به زبان کرمانجی، استفاده از دهل و ساز قشمه، مراسم چوب بازی و ... همگی از رسومات این منطقه جغرافیایی کشورمان است.
حنای جنوبی‌ها
در جنوب ایران و در بندرعباس مراسم حنابندان عصر روز عروسی و به شکل جالب توجهی برگزار می‌شود؛ به این شکل که فردی حنا را خیسانده و آماده می‌کند و در طول آماده شدن حنا توسط این فرد، فرد دیگری چمدان حاوی لباس‌های داماد را آورده و به میهمانان نشان می‌دهد. در همین زمان گروه موسیقی به نواختن موسیقی می‌پردازد. بعد از آن که روی دست‌ها و پاهای داماد حنا گذاشته می‌شود، فوراً آنها را شسته و با همراهی افراد شرکت کننده در مراسم به محل معینی می‌رود، در آن محل به کمک دوستان خود لباس می‌پوشد و به خانواده خود ملحق می‌شود و پس از تبریک دوستان و اعضای خانواده این مراسم به اتمام می‌رسد.
در همین حین و در منزل عروس دست و پای عروس را حنا می‌گذارند و تعدادی از زنان خانواده با دستمال‌های رنگی به دست، آنها را به شکل جالبی تکان می‌دهند و ترانه‌های محلی زیبایی را می‌خوانند.
در هرمزگان نیز مراسم حنابندان در دو شب برگزار می‌شود. در شب اول که به آن "حنیردوزی" یا "حنای دزدی" گفته می‌شود، حنا را فقط کف پای عروس می‌گذارند و از آن جا که کسی از اعضای فامیل و اقوام از برگزاری این مراسم با خبر نیست به آن حنابندان دزدی یا مخفی گفته می‌شود. شب دوم این مراسم که به آن حنای فاش می‌گویند با حضور دوستان عروس و خانواده‌ها و اقوام عروس و داماد برگزار می‌شود و در طی این مراسم دست و پای عروس را با نقش و نگارهای زیبایی تزیین می‌کنند.
در مناطقی مانند سیستان حنابندان بیش از یک روز برگزار می‌شود. در شب اول حنابندان که در اصطلاح محلی به آن «سرشویی» گفته می‌شود، مقدار زیادی حنا خیسانده و آماده می‌شود و برای اطلاع اقوام و همسایگان مقداری از آن به در خانه آنها برده و توزیع می‌شود. همه در خانه داماد جمع می‌شوند و سینی حنا را روی سر یکی از افراد قرار می‌دهند و به سوی خانه عروس حرکت می‌کنند و با زدن کف و شادی ابیات زیر را می‌خوانند:
امشب حنا می‌بنده/ به دست و پا می‌بنده/ اگر حنا نباشه آب طلا می‌بنده/ حنا حنا می‌بنده به دست و پا می‌بنده/ حنای زابل جانه فامیل شاه (داماد) می‌بنده/ حنا حنایه، حنا چه خوش‌نمایه/ دست عروس نبندین، تا مادرش بیایه
سپس طبق یک سنت قدیمی در خانه عروس را می‌بندند و اقوام عروس پشت در می‌ایستند و ابیاتی را در دو طرف در هر دو خانواده می‌خوانند که سمبلیک است و بیانگر نزاعی ظاهری بین داماد و مادر زن است که نمی‌خواهد دخترش را از خود دور کند و به خانه شوهر بفرستد:
اقوام داماد: در واکنه در واکنه حنا میاره ور شما
اقوام عروس: حنای شما مال شما ما زن نداریم ور شما
اقوام داماد: در واکنه در واکنه ساعت می‌آره ور شما
اقوام عروس: ساعت شما مال شما ما زن نداریم ور شما
اقوام داماد: در واکنه در واکنه دستمال میاره ور شما
اقوام عروس: دستمال شما مال شما ما زن نداریم ور شما
...
تا این که می‌رسد به... در واکنه در واکنه داماد میاره ور شما... که به احترام نام داماد و نه به جهت هدایا در را باز می‌کنند و اقوام داماد با حالت هجوم و تصرف خانه عروس که حالت سمبلیک و شادی‌آفرین دارد وارد خانه عروس می‌شوند.
حنابندان در اصل آماده کردن و خیساندن حنا است که در فرهنگ‌های مختلف آن را نماد خوش یمنی، شادی و سلامتی می‌دانند. این کار در منزل خانواده داماد انجام می‌شود و طی مراسمی با جشن و پایکوبی حنا را به منزل عروس می‌برند. در برخی از مناطق کشور انجام این مراسم نه تنها هزینه ای در برندارد، بلکه مهمانان با پیشکش کردن هدایایی (که این هدایا معمولاً مالی هستند) کمک زیادی به برگزار شدن مراسم ازدواج می‌کنند. به این صورت که ظرفی که در آن حنا قرار داده شده است را به دور مجلس چرخانده و مهمانان مقداری از حنا را برمی‌دارند و با گذاشتن هدایای خود کنار ظرف حنا، این مرحله از مراسم حنابندان را به اتمام می‌رسانند و سپس با شروع تزیین دست و پای عروس وارد مرحله اصلی در این مراسم می‌شوند. این هدایا گاهی نیز برای تأمین هزینه جهیزیه‌ی عروس، مستقیماً به پدر عروس داده می‌شود. سادگی چنین شب ماندگاری نه فقط برای دختر و پسر بلکه برای سایر اقوام و خویشاوندان نیز مسرت بخش است چرا که نه فقط یک شب، بلکه چند شب برای یک ازدواج شادی می‌کنند.
این روزها اما آنقدر هزینه‌ها، تجملات و حاشیه‌های حنابندان که خود حاشیه‌ای بر عروسی است زیاد می‌شود که خانواده عروس و داماد ترجیح می‌دهند همه چیز را در یک شب خلاصه کنند و خرج‌های اضافی برای خود نتراشند. در نهایت این رسم که می‌توانست بسیار شیرین و دلنشین باشد کم کم از بین می‌رود. البته هنوز در برخی از شهرهای و روستاهای مختلف این مراسم مهمتر و با اهمیت تر از خود عروسی است، به همین علت آیین و رسوم‌های مختلفی برای این شب به یاد ماندنی دارند.
حنای شمالی ها
در شمال ایران به ویژه در استان مازندران مراسم حنابندان شب قبل از عروسی انجام می‌شود. در این شب هر یک از خانواده‌های عروس و داماد به طور جداگانه در منزل خود این مراسم را برگزار می‌کنند. به این صورت که خواهر یا یکی از دوستان عروس در خانه‌ی عروس و دوستان داماد در خانه‌ی داماد، گذاشتن حنا کف دست عروس و داماد را بر عهده می‌گیرند.
در نواحی شمالی استان خراسان و به خصوص در روستاهای آن مردم شریک شادی یکدیگر می‌شوند، یعنی با دادن هدایای نقدی و غیر نقدی خود به خانواده داماد که هزینه‌ی اصلی مجلس عروسی را بر عهده دارند، کمک زیادی به برگزاری این مراسم می‌کنند. در این ناحیه از کشور تمام مراسم‌ها طبق آیین‌های کرمانجی برگزار می‌شود. رقص کردی کرمانجی، ترانه‌ها و آوازها به زبان کرمانجی، استفاده از دهل و ساز قشمه، مراسم چوب بازی و ... همگی از رسومات این منطقه جغرافیایی کشورمان است.
حنای جنوبی‌ها
در جنوب ایران و در بندرعباس مراسم حنابندان عصر روز عروسی و به شکل جالب توجهی برگزار می‌شود؛ به این شکل که فردی حنا را خیسانده و آماده می‌کند و در طول آماده شدن حنا توسط این فرد، فرد دیگری چمدان حاوی لباس‌های داماد را آورده و به میهمانان نشان می‌دهد. در همین زمان گروه موسیقی به نواختن موسیقی می‌پردازد. بعد از آن که روی دست‌ها و پاهای داماد حنا گذاشته می‌شود، فوراً آنها را شسته و با همراهی افراد شرکت کننده در مراسم به محل معینی می‌رود، در آن محل به کمک دوستان خود لباس می‌پوشد و به خانواده خود ملحق می‌شود و پس از تبریک دوستان و اعضای خانواده این مراسم به اتمام می‌رسد.
در همین حین و در منزل عروس دست و پای عروس را حنا می‌گذارند و تعدادی از زنان خانواده با دستمال‌های رنگی به دست، آنها را به شکل جالبی تکان می‌دهند و ترانه‌های محلی زیبایی را می‌خوانند.
در هرمزگان نیز مراسم حنابندان در دو شب برگزار می‌شود. در شب اول که به آن "حنیردوزی" یا "حنای دزدی" گفته می‌شود، حنا را فقط کف پای عروس می‌گذارند و از آن جا که کسی از اعضای فامیل و اقوام از برگزاری این مراسم با خبر نیست به آن حنابندان دزدی یا مخفی گفته می‌شود. شب دوم این مراسم که به آن حنای فاش می‌گویند با حضور دوستان عروس و خانواده‌ها و اقوام عروس و داماد برگزار می‌شود و در طی این مراسم دست و پای عروس را با نقش و نگارهای زیبایی تزیین می‌کنند.
در مناطقی مانند سیستان حنابندان بیش از یک روز برگزار می‌شود. در شب اول حنابندان که در اصطلاح محلی به آن «سرشویی» گفته می‌شود، مقدار زیادی حنا خیسانده و آماده می‌شود و برای اطلاع اقوام و همسایگان مقداری از آن به در خانه آنها برده و توزیع می‌شود. همه در خانه داماد جمع می‌شوند و سینی حنا را روی سر یکی از افراد قرار می‌دهند و به سوی خانه عروس حرکت می‌کنند و با زدن کف و شادی ابیات زیر را می‌خوانند:
امشب حنا می‌بنده/ به دست و پا می‌بنده/ اگر حنا نباشه آب طلا می‌بنده/ حنا حنا می‌بنده به دست و پا می‌بنده/ حنای زابل جانه فامیل شاه (داماد) می‌بنده/ حنا حنایه، حنا چه خوش‌نمایه/ دست عروس نبندین، تا مادرش بیایه
سپس طبق یک سنت قدیمی در خانه عروس را می‌بندند و اقوام عروس پشت در می‌ایستند و ابیاتی را در دو طرف در هر دو خانواده می‌خوانند که سمبلیک است و بیانگر نزاعی ظاهری بین داماد و مادر زن است که نمی‌خواهد دخترش را از خود دور کند و به خانه شوهر بفرستد:
اقوام داماد: در واکنه در واکنه حنا میاره ور شما
اقوام عروس: حنای شما مال شما ما زن نداریم ور شما
اقوام داماد: در واکنه در واکنه ساعت می‌آره ور شما
اقوام عروس: ساعت شما مال شما ما زن نداریم ور شما
اقوام داماد: در واکنه در واکنه دستمال میاره ور شما
اقوام عروس: دستمال شما مال شما ما زن نداریم ور شما
...
تا این که می‌رسد به... در واکنه در واکنه داماد میاره ور شما... که به احترام نام داماد و نه به جهت هدایا در را باز می‌کنند و اقوام داماد با حالت هجوم و تصرف خانه عروس که حالت سمبلیک و شادی‌آفرین دارد وارد خانه عروس می‌شوند.