آداب عروسی در قوم ترکمن (2)
قسمت دوم: از تعیین تاریخ عروسی تا عروس کشان
در عروسی ترکمن‌ها وجه نمایشی رسومات مثل دعواهای سوری کمک می‌کند تا این مراسم برای فامیل‌ها و نزدیکان بسیار شاد هیجان‌انگیز باشد. در قسمت قبل درباره مقدمات مراسم توضیح دادیم و در این قسمت سراغ بخش‌های اصلی‌تر ماجرا می‌رویم.
ثاغت بل لِ مک
«ثاغت بل لِ مک» مراسم مختصری است که در خانه پدری عروس برگزار می‌شود و در آن زنان دو خانواده که بیشتر مادر، خواهر، زن برادر عروس و زن برادر داماد هستند تاریخ و روز عروسی را تعیین می‌کنند و این روز حتما باید یکی از روزهای سعد باشد. ترکمن‌های روستای تاتارسفلی روزهای هر ماه قمری را که عدد آخر آن به ۷ یا ۹ ختم شود سعد می‌دانند که برای انجام اعمال نیکو در نظر گرفته می‌شود، این روزها را «گثاغتلی گون» می‌گویند.
مرحله پیش برنامه
این بخش، رسمی جدید است و به پذیرایی دختر از دوستانش اطلاق می‌شود که حدود یک هفته قبل از عروسی انجام می‌شود.
کارت‌نویسی
این بخش نیز تازه به رسومات اضافه شده. در این مرحله که معمولا ۲ هفته قبل از جشن عروسی است داماد دوستان بسیار نزدیک خود را برای صرف شام دعوت می‌کند و بعد از صرف شام با همکاری مهمانان لیستی از اسامی کسانی که باید به عروسی دعوت شوند تهیه می‌شود و براساس آن کارت عروسی را می‌نویسند. این کارت‌ها حدود یک هفته قبل از جشن عروسی توزیع می‌شود، در قدیم که صنعت چاپ وجود نداشت، دعوت حضوری انجام می‌شد.
ب وورچی
ب وورچی اصطلاحا به زنی می‌گویند که معتمد خانواده عروس و داماد است که در گوشه‌ی از آلاچیق ترکمنی یا اتاق می‌نشیند. ب وورچی صندوق چوبی پیش رو دارد و ضمن تحویل گرفتن هدایای مدعوین، متقابلا هدایایی تقدیم می‌کند.
کُجه وه یا کجاوه
کجه وه در گذشته‌های دور اتاقکی بود از جنس پارچه‌های رنگین و معمولا چهل تکه که آن را بر روی شتر نصب می‌کردند و از درون و برون می‌آراستند و از آن برای انتقال عروس به خانه داماد استفاده می‌شد. از سقف کجه وه زنگی از نوع جرس، شبیه ناقوس کلیسا می‌آویختند تا بر اثر حرکت شتر به صدا در آید. صدای زنگ، بیانگر جشن و سرور و عروس کشان بود. اما امروزه کجه وه اتومبیل‌های آخرین مدل است که به وسیله گل و گیاه و نوار‌های رنگین تزیین می‌شود.
عروس کشان
دوستان و آشنایانی که مایل به شرکت درکاروان عروس‌کشان هستند در ساعت مقرر در محل خانه داماد حاضر می‌شوند و هر یک وسیله خاص خود را دارند. در این روز پارچه‌های روسری مانند یا حوله، به هر یک از شرکت کنندگان در کاروان عروس تقدیم می‌شود (هم از طرف خانواده داماد در شروع حرکت کاروان به سوی خانه عروس و هم از طرف خانواده عروس در زمان انتقال عروس به خانه داماد.) این کاروان مرکب از دو بخش شامل کاروان داماد، جوان‌ها، زن‌ها، دخترها و کاروان آق سقال‌ها یا ریش سفیدها است. کاروان ریش سفیدها حدود نیم ساعت قبل از کاروان داماد به عزم خانه پدری عروس حرکت می‌کند. یکی از ریش سفیدها مبلغ مهریه را که در مراسم «مال کثشمک» توافق شده است در کیفی قرار داده تا به خانواده عروس، تقدیم کند. از آن طرف ریش سفیدهای طرف عروس از این گروه استقبال می‌کنند و آنها را بر سر سفره ای می‌نشانند که در آن انواع میوه و شیرینی است. در این مرحله ریش سفید خانواده عروس مبلغ جزئی از مهریه را به ریش سفید طرف داماد بر می‌گرداند تا بین کاروان ریش سفیدها، تقسیم شود. بعد از مقدمات فوق اجازه انتقال عروس از خانه پدری به خانه داماد داده می‌شود و همگی مبارک باد می‌گویند و روحانی حاضر در مجلس برای خوش یمن شدن این وصلت آیاتی را از قرآن تلاوت می‌کند. در این هنگام کاروان داماد هلهله کنان وارد می‌شود و هدایایی برای خانواده عروس دارد.
آیاقدان آلماق
در گذشته وقتی زنان همراه کاروان داماد به خانه عروس رسیدند، زنان طرف عروس با گرفتن پای زنانی که حامل هدایا هستند جنگی مصلحتی برپا می‌کردند که در اصطلاح «آیاقدان آلماق» خوانده می‌شود و با شادی و هلهله همراه بود اما امروزه این مراسم در کمتر عروسی دیده می‌شود.
کجه وه کؤیمز
در کشاکش مراسم آیاقدان آلماق زنی با بسته‌های شیرینی وارد می‌شود، به این بسته‌ها «کجه وه کؤیمز» می‌گویند و بیانگر این مفهوم است که عروس خانم از این وصلت راضی بوده و پشیمان نخواهد شد، در نتیجه هر دو طرف از جنگ مصلحتی دست می‌کشند. بعد از این مرحله، هدایای طرف داماد و بقچه‌های رسیده بررسی می‌شود، آنگاه خانواده عروس نیز معادل همان بقچه‌ها از نظر تعداد و محتویات آنها را به بقچه‌های داماد اضافه می‌کنند که در نهایت با خود عروس و همراه با جهیزیه او، به خانه داماد حمل می‌شود. بعد از این مراسم، از میهمانان با چکدرمه که یک غذای سنتی ترکمنی است پذیرایی می‌شود.
در عروسی ترکمن‌ها وجه نمایشی رسومات مثل دعواهای سوری کمک می‌کند تا این مراسم برای فامیل‌ها و نزدیکان بسیار شاد هیجان‌انگیز باشد. در قسمت قبل درباره مقدمات مراسم توضیح دادیم و در این قسمت سراغ بخش‌های اصلی‌تر ماجرا می‌رویم.
ثاغت بل لِ مک
«ثاغت بل لِ مک» مراسم مختصری است که در خانه پدری عروس برگزار می‌شود و در آن زنان دو خانواده که بیشتر مادر، خواهر، زن برادر عروس و زن برادر داماد هستند تاریخ و روز عروسی را تعیین می‌کنند و این روز حتما باید یکی از روزهای سعد باشد. ترکمن‌های روستای تاتارسفلی روزهای هر ماه قمری را که عدد آخر آن به ۷ یا ۹ ختم شود سعد می‌دانند که برای انجام اعمال نیکو در نظر گرفته می‌شود، این روزها را «گثاغتلی گون» می‌گویند.
مرحله پیش برنامه
این بخش، رسمی جدید است و به پذیرایی دختر از دوستانش اطلاق می‌شود که حدود یک هفته قبل از عروسی انجام می‌شود.
کارت‌نویسی
این بخش نیز تازه به رسومات اضافه شده. در این مرحله که معمولا ۲ هفته قبل از جشن عروسی است داماد دوستان بسیار نزدیک خود را برای صرف شام دعوت می‌کند و بعد از صرف شام با همکاری مهمانان لیستی از اسامی کسانی که باید به عروسی دعوت شوند تهیه می‌شود و براساس آن کارت عروسی را می‌نویسند. این کارت‌ها حدود یک هفته قبل از جشن عروسی توزیع می‌شود، در قدیم که صنعت چاپ وجود نداشت، دعوت حضوری انجام می‌شد.
ب وورچی
ب وورچی اصطلاحا به زنی می‌گویند که معتمد خانواده عروس و داماد است که در گوشه‌ی از آلاچیق ترکمنی یا اتاق می‌نشیند. ب وورچی صندوق چوبی پیش رو دارد و ضمن تحویل گرفتن هدایای مدعوین، متقابلا هدایایی تقدیم می‌کند.
کُجه وه یا کجاوه
کجه وه در گذشته‌های دور اتاقکی بود از جنس پارچه‌های رنگین و معمولا چهل تکه که آن را بر روی شتر نصب می‌کردند و از درون و برون می‌آراستند و از آن برای انتقال عروس به خانه داماد استفاده می‌شد. از سقف کجه وه زنگی از نوع جرس، شبیه ناقوس کلیسا می‌آویختند تا بر اثر حرکت شتر به صدا در آید. صدای زنگ، بیانگر جشن و سرور و عروس کشان بود. اما امروزه کجه وه اتومبیل‌های آخرین مدل است که به وسیله گل و گیاه و نوار‌های رنگین تزیین می‌شود.
عروس کشان
دوستان و آشنایانی که مایل به شرکت درکاروان عروس‌کشان هستند در ساعت مقرر در محل خانه داماد حاضر می‌شوند و هر یک وسیله خاص خود را دارند. در این روز پارچه‌های روسری مانند یا حوله، به هر یک از شرکت کنندگان در کاروان عروس تقدیم می‌شود (هم از طرف خانواده داماد در شروع حرکت کاروان به سوی خانه عروس و هم از طرف خانواده عروس در زمان انتقال عروس به خانه داماد.) این کاروان مرکب از دو بخش شامل کاروان داماد، جوان‌ها، زن‌ها، دخترها و کاروان آق سقال‌ها یا ریش سفیدها است. کاروان ریش سفیدها حدود نیم ساعت قبل از کاروان داماد به عزم خانه پدری عروس حرکت می‌کند. یکی از ریش سفیدها مبلغ مهریه را که در مراسم «مال کثشمک» توافق شده است در کیفی قرار داده تا به خانواده عروس، تقدیم کند. از آن طرف ریش سفیدهای طرف عروس از این گروه استقبال می‌کنند و آنها را بر سر سفره ای می‌نشانند که در آن انواع میوه و شیرینی است. در این مرحله ریش سفید خانواده عروس مبلغ جزئی از مهریه را به ریش سفید طرف داماد بر می‌گرداند تا بین کاروان ریش سفیدها، تقسیم شود. بعد از مقدمات فوق اجازه انتقال عروس از خانه پدری به خانه داماد داده می‌شود و همگی مبارک باد می‌گویند و روحانی حاضر در مجلس برای خوش یمن شدن این وصلت آیاتی را از قرآن تلاوت می‌کند. در این هنگام کاروان داماد هلهله کنان وارد می‌شود و هدایایی برای خانواده عروس دارد.
آیاقدان آلماق
در گذشته وقتی زنان همراه کاروان داماد به خانه عروس رسیدند، زنان طرف عروس با گرفتن پای زنانی که حامل هدایا هستند جنگی مصلحتی برپا می‌کردند که در اصطلاح «آیاقدان آلماق» خوانده می‌شود و با شادی و هلهله همراه بود اما امروزه این مراسم در کمتر عروسی دیده می‌شود.
کجه وه کؤیمز
در کشاکش مراسم آیاقدان آلماق زنی با بسته‌های شیرینی وارد می‌شود، به این بسته‌ها «کجه وه کؤیمز» می‌گویند و بیانگر این مفهوم است که عروس خانم از این وصلت راضی بوده و پشیمان نخواهد شد، در نتیجه هر دو طرف از جنگ مصلحتی دست می‌کشند. بعد از این مرحله، هدایای طرف داماد و بقچه‌های رسیده بررسی می‌شود، آنگاه خانواده عروس نیز معادل همان بقچه‌ها از نظر تعداد و محتویات آنها را به بقچه‌های داماد اضافه می‌کنند که در نهایت با خود عروس و همراه با جهیزیه او، به خانه داماد حمل می‌شود. بعد از این مراسم، از میهمانان با چکدرمه که یک غذای سنتی ترکمنی است پذیرایی می‌شود.